कमी पाण्यात उत्पादन देणाऱ्या या नव्या भाताच्या वाणाबद्दल माहीत आहे का?

Rice varieties : देशात अलिकडेच भाताचे नवे वाण शोधले गेले असून, ते कमी पाण्यात जास्त उत्पादन देणारे आणि हवामान बदलाला तोंड देणारे आहेत. भारतीय कृषी संशोधन परिषद (ICAR) आणि विविध संशोधन संस्थांनी मिळून “कमला-DRR धान-100” आणि “पूसा DST राइस-1” ही दोन नवी वाण तयार केली आहेत. ही वाण विशेषतः महाराष्ट्रासारख्या पावसावर अवलंबून असलेल्या भागात उपयुक्त ठरणार आहेत.

विदर्भ, कोकण, गोंदिया, भंडारा, चंद्रपूर, गडचिरोलीसारख्या भात उत्पादक जिल्ह्यांतील शेतकऱ्यांना याचा थेट फायदा होईल. कमी पाण्याचा वापर करूनही उत्पादन वाढणार असल्यामुळे शेती अधिक फायदेशीर होईल.

देशाच्या दृष्टीने पाहता, ही वाण कृषी उत्पादन वाढवून अन्नसुरक्षा बळकट करतील. पाण्याचा वापर कमी झाल्याने जलसंपत्तीचे संरक्षण होईल. हवामान बदलामुळे निर्माण होणाऱ्या अडचणींना तोंड देण्यासही ही वाण मदत करतील.

ही वाण “जिनोम एडिटिंग” या अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाने तयार करण्यात आली आहेत. या तंत्रामुळे भाताच्या जनुकांमध्ये अचूक आणि सुरक्षित बदल करून, त्याला अधिक प्रतिकूल परिस्थितीत टिकाऊ बनवले जाते. विशेषतः या वाणांमध्ये “DST” नावाचा जनुक बदलण्यात आला आहे, जो भाताला कमी पाणी, अधिक तापमान, आणि जमिनीतील क्षारमयतेतही चांगले उत्पादन देण्यास मदत करतो.

ही वाण पारंपरिक वाणांपेक्षा ३० टक्क्यांनी अधिक उत्पादन देतात. शिवाय, या भाताला पिकायला पारंपरिक वाणांपेक्षा १५ ते २० दिवस कमी लागतात. त्यामुळे शेतकरी लवकर पीक काढू शकतात आणि दुसऱ्या हंगामाची तयारी वेळेत करू शकतात. याचा फायदा खरिप आणि रब्बी दोन्ही हंगामात मिळतो.

या वाणांची लागवड सध्या लगेच सुरू होणार नसून, त्यासाठी ब्रीडर, फाउंडेशन आणि प्रमाणित अशा तीन टप्प्यांत बीज उत्पादन करावे लागेल. याला साधारण ४ ते ५ वर्ष लागतात. मात्र, या प्रक्रियेचा वेग वाढवण्यासाठी सरकार आणि संशोधन संस्था प्रयत्नशील आहेत.

भारत सरकारने मार्च २०२२ मध्ये काही विशिष्ट प्रकारच्या जिनोम-संपादित वाणांना जैवसुरक्षा नियमांपासून सूट दिली आहे. त्यामुळे अशा वाणांचे उत्पादन व लागवड अधिक सोप्या पद्धतीने करता येईल. यामुळे आधुनिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग करून शेती अधिक शाश्वत आणि फायदेशीर बनवण्याचा मार्ग खुला झाला आहे.

या वाणांमुळे भविष्यातील पाणीटंचाई, हवामान बदल, आणि अन्नधान्याच्या वाढत्या गरजा यांचा सामना करता येणार आहे. महाराष्ट्रातील तरुण शेतकरी आणि प्रगतशील शेतकरी या वाणांकडे एका नव्या संधीसारखे पाहू शकतात. भविष्यात प्रशिक्षण व प्रयोगासाठी या वाणांचे प्रात्यक्षिक शिवारांमध्ये घेण्यात येईल, अशी शक्यता आहे.

Source :- krishi24.com